قرارداد هوشمند چیست؟

قرارداد هوشمند

قرارداد هوشمند یا Smart contract، یکی از ابزارهای مهم فناوری‌های نوظهور مثل بلاک چین است. شاید مهم‌ترین انگیزه و هدف از به‌وجود آمدن قراردادهای هوشمند، لزوم عدم اعتماد بین افراد است به این معنی که در روابط مختلف مرجعی برای اعتبارسنجی از طرفین باید باشد تا زمینه اعتمادسازی شود. مثلا فرض کنید در معاملات املاک یا خودرو این قردادها نقش بنگاه را دارد.

دومین هدف اصلی قرارداد هوشمند حذف واسطه‌ها است زیرا همیشه واسطه‌ی برای روابط مختلف نیاز بوده است که معمولا هزینه‌بر و دارای خطاست. اما این پروتکل برای رفع مشکلات و توسعه روابط ایجاد شده است.

قررداد هوشمند چیست؟

قرارداد هوشمند یک مکانیزم بدون واسطه و کاملا خودکار است که در صورت وجود شرایطی که طی کدهای برنامه‌نویسی بر بستر بلاک‌چین کدگذاری شده‌ است, فرمان اجرایی خاص و تعریف شده از قبلی را به اجرا درمی‌آورد. این فرمان‌ها به علت پیاده‌سازی بر بلاک‌چین غیرقابل دستکاری و بدون خطا اند و حتی برنامه‌نویس آن بعد اجرا در آن نمی‌تواند دخل‌ و‌  تصرفی داشته باشد.

برای مثال اگر شرایط جوی نامناسب باشد یا مشکلی در خودرو شما باشد فرمان لازم که عدم امکان استفاده یا هشدار لازم باشد به شما اطلاع رسانی می‌شود و دسترسی شما محدود می‌شود ویا در مثال دیگر شما با شرکت بیمه قرارداد بسته اید و درصورت بروز حادثه با تایید شرایط و ظوابط دریافتی سیستم, بیمه بطور خودکار برای شما ضرر‌و زیان جبران می‌کند.

پیدایش قرارداد هوشمند

نخستین بار مفهوم قرارداد هوشمند توسط یک متخصص علوم کامپیوتری و رمزنگاری به نام  نیک سابو (Nick Szabo) در سال ۱۹۹۶ مطرح شد اما شاید تا پیدایش فناوری بلاک‌چین و بیت‌کوین آنچنان شناخته شده نبود. در واقع قبل از بلاک‌چین و بیت ‌کوین این قرارداد های هوشمند بستر مناسب برای رشد و توسعه نداشتند ولی با بوجود آمدن بستر لازم در بلاک‌چین و ابداع ارزهای دیجیتال شکوفایی این قراردادها اتفاق افتاد.

 

 

 

نحوی کارکرد قرارداد هوشمند

به طور ساده باید گفت که قرارداد هوشمند یک سیستم یا دستگاه خودکار است که با دراختیار گرفتن ارز دیجیتال از خریدار یا سرمایه‌گذار, مالکیت را به آن فرد واگذار می‌کند مانند دستگاه های خودکار فروشگاهی که با دریافت پول, به شما جنس مورد نظر را تحویل می‌دهد.

اما اگر بخواهیم تخصصی تر شناخت داشته باشیم باید گفت وقتی قرارداد هوشمند روی بلاک چین ثبت می‌شود میان اعضای بلاک‌چین , نودها (Node) به اشتراک گذاشته می‌شود و همه یک نسخه از آن را در اختیار خواهند داشت، بنابراین اولا جلوگیری از اجرای آن یا دستکاری در آن تقریبا غیر ممکن است زیرا همه اعضای بلاک چین( یک نهاد غیر متمرکز )آن را اجرا می‌کنند.

دقیق تر ,مرحله اول یک قرارداد هوشمند پیاده سازی آن است یعنی کد قرارداد هوشمند توسط برنامه‌نویس به وسیله‌ی یک کلاینت (نرم افزار رسمی اتصال  مستقیم به بلاک‌چین) به صورت یک تراکنش بر روی بلاک چین ثبت می‌شود. قراردادهای هوشمند یک یا چند زبان برنامه‌نویسی دارند برای مثال زبان برنامه نویسی قراردادهای هوشمند اتریوم، سالیدیتی است.

دومین مرحله اجرای آن کدها به عنوان قرارداد هوشمند است. یعنی یک تراکنش برای پیوند با قرارداد لازم است. بعد این تراکنش در صورت کافی بودن کارمزد, توسط نودها تایید می‌شود و تغییرات اعمال می‌شود.

البته این دو مرحله مربوط به یک قرارداد است و می‌توان قرادادهای مختلف را بهم ارتباط داد تا زنجیره‌ای برای امور لازم باشد و هر قرارداد بخشی از این زنجیره باشد. یعنی اتمام یک قرارداد باعث شروع دیگری شود و این روند ادامه دار باشد تا نتیجه لازم حاصل شود. این کارکرد برای سازمان‌ها یا نهادها بکار می‌رود. باید گفت که این سیستم ها از قبل قوانین لازم را پیش شرط کرده اند و سیستم مسقل و بدون خطا کار خواهد کرد.

اجزای قرارداد هوشمند

هر قرارداد هوشمند سه عنصر اصلی دارد اول طرفین قرارداد دوم موضوع قرارداد و سوم شرایط وضوابط قرارداد.

طرفین قرارداد کسانی هستند که یا صاحبان قرارداد اند یا مشتری آن, که مالکین قرارداد شرایط و ضوابط را تعریف می‌کنند و مشتری قرارداد با پذیرفتن شرایط حاضر به عقد قرارداد می‌شود. اما این توافق باید در محیط  قرارداد هوشمند باشد یعنی قرارداد برای اجرا به طرفین و آنچه مورد توافق است دسترسی داشته باشد.

محیط قرارداد هوشمند

منظور از محیط قرارداد یعنی دسترسی به آنجه که برای اجرای قرارداد لازم است. اولا اینکه بداند موضوع قرارداد چیست, خدمات است یا محصول و اینکه این قرارداد تحت چه شرایطی باید اجرا شود که این کار بر عهده برنامه نویس آن قرار داد است( شرایط باید از طریق کلیدهای خصوصی یا همان امضاهای دیجیتال،مورد تایید هر دو طرف قرارداد باشد).

نکته دیگر راه دسترسی به اطلاعات و صحت سنجی این شرایط است که برعهده اوراکل ها است. اوراکل ها سیستم ها دارای اطلاعات با مکانیزم صحت سنجی هستند.

در نهایت به یک پلتفرم یا شبکه برای اجرا, ذخیره توزیع شده اطلاعات و تایید نودهای شبکه و یک کلاینت برای اتصال به شبکه  نیاز است.

نقاط ضعف و قوت قرارداد هوشمند

نقاط قوت قرارداد هوشمند

سرعت و دقت:  سرعت و دقت در قراردادهای هوشمند خودکار به علت دیجیتال بودن( کد‌ گذاری) و عدم نیاز به پردازش اطلاعات یا اصلاح خطاهای انسانی, بسیار بالاست.


 عدم نیاز به اعتماد: قراردادهای هوشمند به علت عملکرد خودکار, معاملات را طبق قوانین از پیش تعیین شده انجام می‌دهند و اطلاعات رمزگذاری شده آن معاملات، در بین اعضای شبکه به اشتراک گذاشته می‌شود. بنابراین، لزومی برای اعتماد داشتن به شخص دیگری در آن نیست که همین امر باعث حفظ امنیت می‌شود. ضمن اینکه حمله و هک کردن آنها به علت اتصال اطلاعات قبلی و بعدی در دفتر توزیع شده بسیار سخت و غیر ممکن است, برای تغییر در یک تراکنش باید کل زنجیره تغییر داد.


مقرون به صرفه: قراردادهای هوشمند واسطه‌ها را حذف می‌کنند زیرا شرکت کنندگان به اطلاعات عینی و فناوری برای انجام صحیح معامله اعتماد می‌کنند و  با وجود کد گذاری نیازی به شخص دیگر برای اعتبارسنجی و تأیید شرایط توافق نیست. در نتیجه این قراردادها مقرون به صرفه اند.

نقاط ضعف قرارداد هوشمند

احتمال اشتباه: به علت کدگذاری قراردادها توسط برنامه‌نویس احتمال اشتباه یا باگ در کد قرارداد وجود دارد و اگر قرارداد هوشمند با این اشتباه در بلاک چین ثبت شود، دیگر نمی‌توان آن را تغییر داد.


ساختار اوراکل‌ها: ضعف دوم در ساختار اوراکل‌ها است. به علت متمرکز بودن این پروتکل‌ها, قابلیت هک کردن آنها وجود دارد و این مشکلی برای قرارداد هوسمند است.


عدم رسمیت: نکته سوم  این است که در حال حاضر، قراردادهای هوشمند توسط دولت‌ها به رسمیت شناخته نمی‌شوند و در نتیجه برای اثبات دارایی و اعاده حق کاری نمی‌توان کرد.


- هزینه: در آخر قراردادهای هوشمند نیازمند برنامه‌نویسی اند که این برنامه نویسی هزینه‌هایی دارد.

کاربرد قرارداد هوشمند

این قراردادهای هوشمند ابزار مناسبی برای اهداف مختلف اند در اینجا چند مورد را به عنوان مثال آورده‌ایم.

مدیریت

این قراردادهای هوشمند با در اختیار داشتن اطلاعات ورودی به سیستم های متمرکز می‌توانند امور را مدیریت کنند مثلا مقدار مواد اولیه ورودی یک شرکت و خروجی محصول آن, میزان کارایی, امور پرسنلی و ...

بیمه

همان طور که در مثالی ذکر شده می‌توان واسطه در سیستم بیمه های سنتی را حذف و با استفاده از قرارداد هوشمند خسارت را خودکار پرداخت کرد ، حق بیمه را دریافت و بیمه را تمدید کرد.

حفظ مالکیت معنوی

معمولا بعد از انتشار یک اثر یا محصول در فضای مجازی به علت سوء استفاده, مالکین اثر را متضرر می‌شوند. اما به کمک قرارداد هوشمند می‌توان اثر را تحت شرایط و ضوابط مالک نشر داد.

استفاده پلتفرم های مختلف(ارزدیجیتال)

شاید مهم‌ترین نوع استفاده از قرارداد هوشمند در این بخش است. پلتفرم های مختلف از این قراردادهای هوشمند برای امور شبکه خود استفاده می‌کنند.

اولین پلفرمی که از قرارداد هوشمند پشتیبانی میکرد؟ اتریوم اولین و اصلی‌ترین پلتفرمی است که از قرارداهای هوشمند استفاده کرده و به توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز یا DApp روی آورد اما این شبکه مشکلاتی به همراه داشته. در ادامه RSK که با بیت‌کوین در ارتباط است و کاردانو که یک پروژه مهم است و... به استفاده از قرارداد هوشمند پرداحته اند.

نتیجه

‌به هر حال با وجود مشکلاتی, این نوآوری که قرارداد هوشمند خوانده می‌شود آینده رو به رشد و کاربردی پیش رو دارد و بازاری برای کسب وکارهای مختلف شده است.

https://blog.coinkade.com/what-is-smart-contracts/